Z prof. dr hab. n. med. Andrzejem Lange, inicjatorem, współzałożycielem i dyrektorem Dolnośląskiego Centrum Transplantacji Komórkowych rozmawia Anna Knapek
Współczesny postęp w medycynie jest często trudny do wyobrażenia nawet dla lekarzy. W jakim kierunku zmierzamy?
Podstawowe przykazania medyczne to ulżyć cierpieniu i pomagać, a nie szkodzić. To drugie nabiera nowego znaczenia wobec postępu medycyny regeneracyjnej, w którym aktywnie uczestniczy zespół specjalistów transplantologów z naszego Centrum. Leczenie z wykorzystaniem komórek macierzystych pozwala na odbudowę uszkodzonych przez chorobę tkanek. Prototypem tego działania jest przeszczepianie komórek krwiotwórczych. Zespół z DCTK ma w tym względzie 32-letnie doświadczenie, jesteśmy najdłużej działającym w kraju ośrodkiem transplantacyjnym, który wykonał szereg priorytetowych zabiegów medycznych na światową skalę.
Wykorzystanie komórek macierzystych ma istotną rangę kliniczną. W 2003 r. wykonaliśmy pierwszy zabieg odnowienia naczyń krwionośnych w skrajnie niedokrwionych kończynach. Ratuje on kończynę przed amputacją, ze skutecznością 60%. 16-letnia obserwacja chorych po zabiegu udowadnia zasadność wykorzystania komórek macierzystych rezydujących w szpiku kostnym. Badania podstawowe prowadzone równolegle dokumentują, że komórki macierzyste o charakterystyce macierzystych komórek mezenchymalnych różnicują się do chrząstki, kości, tkanki tłuszczowej. Ta droga różnicowania określona jest u człowieka potrzebą wyrażaną przez sygnał wysyłany przez umierające tkanki.
Czyli można powiedzieć, że innowacyjne odkrycia i nowatorskie metody DCTK pozwalają przekraczać kolejne bariery w leczeniu?
W laboratorium widzimy, jak efektywna i szybka jest reakcja odnowy, jak pączkują nowe naczynia krwionośne, jak zabliźnia się uszkodzona tkanka. Mając tę wiedzę, razem z ortopedami m.in. ze Szpitala im. Marciniaka we Wrocławiu, wykonujemy cotygodniowo zabiegi regenerujące duże stawy człowieka zniszczone przez proces zwyrodnieniowo-zapalny. Jest to działanie przynoszące ulgę człowiekowi i obrazuje siłę sprawczą komórek macierzystych w ustępowaniu objawów zapalenia i przywracaniu sprawności narządu. Dzięki wsparciu uzyskanemu z Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej na projekt RPDS.01.02.01-02-0177/17, pn.: „Nowatorskie opracowanie i wdrożenie do kliniki człowieka zabiegu regenerującego duże stawy (STAWREG)” możemy nie tylko przeprowadzać te zabiegi, ale również dokumentować istnienie zależności przyczynowej pomiędzy sposobem pozyskania komórek i ich charakterystyką a efektywnością. Wykonaliśmy ich 43 i możemy podzielić się informacją, że już po tygodniu chorzy odczuwają ulgę w bólu, nie potrzebują leków przeciwbólowych i chodzą sprawniej. Dzięki temu programowi możemy odnieść poprawę do zdefiniowanej populacji komórek. Realizacja programu STAWREG otwiera możliwości regeneracji stawów. Jest to też dobra szkoła posługiwania się komórkami macierzystymi, przez co obecnie opracowywane programy odtwarzania części niewykształconych lub uszkodzonych narządów stają się technologicznie realne. Wezwanie na ratunek wysyłane przez uszkodzone narządy znajdzie swój odzew w pozyskanych z organizmu i ukierunkowanych w różnicowaniu komórek macierzystych.
Jedną z największych bolączek DCTK jest brak szpitala. Dlaczego ten projekt nie doczekał się jeszcze realizacji?
Od 15 lat walczę o jego powstanie. Budowa miała ruszyć w 2018 r. obok laboratorium DCTK. Cały kompleks miał utworzyć Centrum Innowacyjne Medycyny Regeneracyjnej. Od dwóch lat projekt jest jednak wstrzymany, przez działania Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego. Osoby decyzyjne są zbyt mało otwarte na innowacje. A przecież naszą pracą rewolucjonizujemy medycynę. Czołowe ośrodki w świecie zmieniają swoją perspektywę i chętnie korzystają z naszych pomysłów. Niedawno publikowane badanie Europejskiej Grupy Przeszczepiania Szpiku wykazało, że terapia komórkowa może uratować życie chorych ze wznową białaczki po przeszczepieniu szpiku. Nasz zespół opracował nowatorską metodę tej terapii i określił uwarunkowania dobrej ratującej życie odpowiedzi na leczenie. Jest to sukces, który cieszy, bo to nowe, ale przede wszystkim ważne, że przyczyni się do uratowania setek istnień ludzkich.
Póki co, w Polsce medycyna regeneracyjna nie cieszy się jeszcze dobrym zrozumieniem możliwości, jakie zapewnia. Staramy się jednak edukować społeczeństwo, aby zrozumiało, co dokładnie robimy i jakie są korzyści ze stosowania naszych metod. Stworzyliśmy w laboratorium korytarz edukacyjny, gdzie wszystko to można oglądać. Wśród naszych nowatorskich metod jest wiele takich, które mimo swojej niebywałej przydatności w leczeniu nie doczekały się rozpowszechnienia. Tak było chociażby z opracowaną metodą przeszczepiania komórek wątrobowych, dzięki której można ratować ludzi np. po zatruciu muchomorem sromotnikowym. Niestety, brak propagowania i komercjalizacji nowych metod leczenia jest dużym problemem, z którym musimy walczyć. Zbyt wiele innowacyjnych projektów trafia „do szuflady” zamiast ratować ludzkie życie, które jest przecież najwyższą wartością. Aby zapobiec temu stanowi rzeczy, potrzebne jest wsparcie, jakie zaoferowało nam dofinansowanie, które otrzymaliśmy od Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej dla projektu RPDS.01.02.01-02-0177/17 STAWREG. γ
