Po wejściu w życie nowej odsłony Tarczy Antykryzysowej więcej firm skorzysta z pomocy. Rozmowa z prezes ZUS, prof. Gertrudą Uścińską
Jak wygląda tegoroczna waloryzacja składek?
Zgodnie z obwieszczeniem ministra rodziny w czerwcu stany kont ubezpieczonych, zawierające kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego, wzrosną o 8,94 proc. Z kolei zgodnie z komunikatem prezesa GUS stany subkont wzrosną o 5,73 proc. To kontynuacja znakomitych wyników notowanych w poprzednich latach oraz wzrost naszego kapitału emerytalnego na poziomie nienotowanym na żadnej lokacie. Rok temu waloryzacja konta wyniosła 9,2 proc., zaś subkonta 5,01 proc. Wskaźnik waloryzacji konta ustalany jest na bazie inflacji i tempa wzrostu przypisu składek emerytalnych. Natomiast subkonta waloryzujemy zgodnie z przeciętnym wzrostem nominalnego PKB za ostatnie 5 lat. Przeprowadzana w czerwcu waloryzacja jest bardzo ważna, ponieważ stan konta i subkonta osiągnięty przez daną osobę w momencie przejścia na emeryturę służy do obliczenia wysokości jej emerytury.
Dodam, że w ramach Tarczy Antykryzysowej udało się wprowadzić szczególne rozwiązanie, zgodnie z którym dla osób, które przejdą na emeryturę w czerwcu br., emerytura będzie mogła zostać ustalona tak, jak gdyby było to w maju, jeśli będzie to dla nich korzystniejsze. Oznacza to, że będzie miała zastosowanie dodatkowa waloryzacja kwartalna, która według zasad ogólnych nie przysługuje przy ustalaniu emerytury w czerwcu każdego roku. Z tego powodu w poprzednich latach osoby, które składały wniosek o emeryturę w czerwcu, otrzymywały świadczenie niższe, niż gdyby wystąpiły z takim wnioskiem w maju lub lipcu. Co roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych doradza klientom, aby – jeśli to możliwe – nie przechodzili na emeryturę w czerwcu, lecz poczekali co najmniej do lipca. W tym roku nie będzie to już konieczne. Liczymy, że to jednorazowe rozwiązanie uda się wprowadzić na stałe, a więc również na kolejne lata, a przynajmniej do czasu, kiedy zasady waloryzacji kwartalnej konta zostaną kompleksowo uporządkowane.
Jakie są główne założenia Tarczy Antykryzysowej 3.0?
Oczywiście skupię się na rozwiązaniach realizowanych przez ZUS. Nowa odsłona Tarczy Antykryzysowej, która weszła w życie 16 maja, uprawnia dwie kolejne grupy płatników składek do zwolnienia ze składek. Po pierwsze: więcej przedsiębiorców skorzysta ze zwolnienia ze składek za kwiecień i maj, ponieważ nawet jeśli ktoś przekroczy próg przychodu uprawniający do zwolnienia, czyli 15 681 zł, to będzie miał do niego prawo, jeśli jego dochód nie jest wyższy od 7 tys. zł. Po drugie zwolnienie z całości składek za kwiecień i maj dotyczy teraz również przedsiębiorców korzystających z ulgi na start, oczywiście po spełnieniu warunku przychodu lub dochodu. Uregulowano także, że płatnik zgłaszający do ubezpieczeń społecznych wyłącznie pracowników młodocianych korzysta ze zwolnienia ze składek na zasadach dotyczących mikrofirm do 9 ubezpieczonych. Ponadto świadczenie postojowe udostępniono również przedsiębiorcom zarejestrowanym w lutym i marcu. To właśnie w Tarczy 3.0 zawarto przepis dotyczący „emerytur czerwcowych”, o których wcześniej wspomniałam. Z kolei dla osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub szczególnych okolicznościach, pracę nauczycielską, pracę górniczą, z pewnością istotne jest, że na mocy Tarczy 3.0 przestój spowodowany epidemią koronawirusa nie wpłynie negatywnie na ich uprawnienia do emerytury pomostowej lub górniczej albo nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Co w przypadku przedsiębiorców, którzy już opłacili składki, a są teraz zwolnieni z tego obowiązku?
W przypadku wyżej wymienionych grup płatników zwolnieniu podlegają składki za kwiecień i maj, nawet jeśli zostały już opłacone. Po zrealizowaniu zwolnienia w systemach ZUS powstanie nadpłata, którą przedsiębiorcy mogą odzyskać. Wystarczy, że złożą wniosek o jej zwrot.
Jak długo przedsiębiorca może korzystać ze świadczenia postojowego?
Zgodnie z przepisami wypłata świadczenia postojowego może nastąpić trzy razy. Za drugim i trzecim razem wypełnia się proste oświadczenie. Nie trzeba w nim wykazywać kolejnego spadku przychodów, ale sytuacja materialna przedsiębiorcy lub osoby wykonującej umowę cywilnoprawną powinna być na podobnym poziomie lub niewiele się zmienić.
Ile pieniędzy ZUS wypłacił dotychczas z tytułu świadczenia postojowego?
Do 25 maja wypłaciliśmy postojowe dla ponad 720 tys. osób na kwotę około 1,4 mld zł. Pieniądze są wypłacane na bieżąco.
A jak to wygląda w ramach poprzednich pakietów pomocowych?
Zrealizowaliśmy zwolnienie z opłacania składek za marzec dla ponad 900 tys. płatników składek. Wszystkie wnioski są na bieżąco rozpatrywane i będą sukcesywnie realizowane. Działamy w taki sposób, aby pomoc dotarła wszędzie tam, gdzie jest potrzebna. Mamy świadomość, jak bardzo jest to ważne dla przedsiębiorców. Dlatego rozpatrywanie wniosków o wsparcie traktujemy priorytetowo.
Jaka to jest skala? Czy możemy podać konkretne liczby?
Przyjęliśmy około 2,9 mln wniosków o pomoc z Tarczy Antykryzysowej, w tym 1,7 mln o zwolnienie ze składek, 1,1 mln o świadczenie postojowe oraz 67 tys. wniosków dotyczących ulg w opłacaniu składek.
Czy przedsiębiorcy zwolnieni z opłacania składek powinni martwić się o swoje przyszłe emerytury?
Takie osoby mogą spać spokojnie. Wszyscy zwolnieni ze składek mają składki zapisane na kontach emerytalnych, okres zwolnienia zaliczamy do stażu do minimalnej emerytury. Zachowują oni także prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenia zdrowotnego i innych świadczeń wynikających z opłacanych składek.
Jak wygląda praca pracowników i placówek ZUS w dobie koronawirusa?
Od 4 maja 2020 r. ZUS przywrócił standardową obsługę klientów w placówkach. Od tego czasu obsłużyliśmy tam 650 tys. osób. Jako jeden z pierwszych urzędów podjęliśmy decyzję, aby ponownie otworzyć sale obsługi klientów. Ze względu na bezpieczeństwo prosimy, aby odwiedzać placówki Zakładu tylko wtedy, kiedy jest to niezbędne. Nasi klienci powinni zasłonić nos i usta. Obsługa w placówkach ZUS jest realizowana przy zachowaniu zasady odpowiedniego odstępu między klientami oczekującymi na obsługę (minimum 1,5 metra między osobami). Klienci są wpuszczani pojedynczo, w zależności od dostępności stanowiska, na którym możliwe jest załatwienie danej sprawy. Przy stanowisku może przebywać tylko jedna osoba. Osoby towarzyszące – za wyjątkiem opiekunów osób z niepełnosprawnością, tłumaczy języka migowego, pełnomocników lub rodziców z dzieckiem – nie będą mogły podejść do stanowiska razem z osobą obsługiwaną. W każdej placówce ZUS można również założyć profil na PUE i potwierdzić Profil Zaufany, który jest potrzebny np. do składania wniosków przez PUE ZUS.
Ile osób korzysta już z Platformy Usług Elektronicznych?
Od 1 marca do 5 maja na Platformie Usług Elektronicznych ZUS założono prawie 411 tys. nowych profili. To prawie trzykrotny wzrost w stosunku do stycznia i lutego tego roku. Łącznie daje to już ponad 4 miliony profili na PUE. Dzięki naszemu e-urządowi można załatwić wiele spraw bez wychodzenia z domu, w tym złożyć wniosek o pomoc w ramach Tarczy Antykryzysowej.
Dzięki PUE można m.in. przejrzeć dane zgromadzone w ZUS, przekazać dokumenty ubezpieczeniowe, składać wnioski i otrzymywać na nie odpowiedzi. Przez PUE można również uzyskać dostęp do informacji o stanie konta ubezpieczonego oraz do informacji o wystawionych zwolnieniach lekarskich. Aby założyć profil, trzeba go zarejestrować i jednorazowo potwierdzić swoją tożsamość. Można to zrobić na wiele sposobów, m.in. za pomocą Profilu Zaufanego, podpisu kwalifikowanego lub osobiście w każdej placówce ZUS.
Oczywiście nadal jest taka możliwość, aby złożyć wniosek tradycyjną drogą – listownie bądź wrzucając dokumenty do specjalnych skrzynek ustawionych w placówkach ZUS, a od 4 maja również przy tzw. okienku. Rekomenduję jednak internet.
W ostatnim czasie doszło do wzrostu zwolnień lekarskich? Jakie są tego przyczyny?
Cały czas analizujemy, jak wygląda kwestia absencji chorobowej, która bezpośrednio przekłada się na wydatki funduszu chorobowego FUS. W marcu liczba zwolnień lekarskich była bardzo duża. Lekarze wystawili aż 3,3 mln zaświadczeń z tytułu choroby własnej, opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny. W porównaniu do lutego br. był to wzrost o 36 proc. W kwietniu liczba zwolnień lekarskich zmalała i wyniosła 1,8 mln zaświadczeń. Z kolei jak na razie w maju odnotowujemy niewiele zwolnień lekarskich – do 25 dnia miesiąca zaledwie 1,1 mln e-ZLA.
Niewątpliwie w związku z epidemią koronawirusa wzrosły wydatki na zasiłki opiekuńcze: ze 110–120 mln zł w styczniu oraz lutym br. do 260 mln zł w marcu oraz 610 mln zł w kwietniu br. To wzrost ponad 5-krotny.
Kto najczęściej choruje?
W pierwszych czterech miesiącach roku 56 proc. zwolnień lekarskich wystawiono kobietom. Analiza liczby dni absencji chorobowej w korelacji z wiekiem wykazała, że 28 proc. absencji chorobowej odnotowano w grupie osób między 30 a 39 rokiem życia. W populacji kobiet wyniósł on 31 proc., a wśród mężczyzn 22 proc. W okresie styczeń–kwiecień br. absencja była najczęściej powodowana przez choroby układu oddechowego (18 proc. ogólnej liczby dni absencji), ciążę, poród i połóg (17 proc.), choroby układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej (16 proc.), urazy, zatrucia i inne określone skutki działania czynników zewnętrznych (11 proc.). Interesującym zjawiskiem jest wzrost w kwietniu br. zachorowalności na choroby z grupy „Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania”. W porównaniu z marcem udział w liczbie dni absencji chorobowej i liczbie zaświadczeń lekarskich wzrosły o ok. 5 pp. To zagadnienie wymaga dalszej analizy.
Rozmawiała:
Anna Knapek
