Transport to krwioobieg gospodarki, w którym kluczową rolę odgrywa kolej, między innymi dzięki temu, że zapewnia przyjazny środowisku transport dużych mas ładunków. Rozwój transportu kolejowego jest postrzegany przez społeczeństwo głównie poprzez wzrost prędkości i skracanie czasów połączeń, ale równie istotne jest utrzymywanie i podnoszenie bezpieczeństwa oraz ekologia. W trendy te doskonale wpisują się projekty badawcze realizowane w Instytucie Kolejnictwa.
Instytut Kolejnictwa (IK), jednostka badawcza ze 100-letnią tradycją, stanowi ważną część historii polskiego kolejnictwa. Prowadzi prace badawcze i naukowe o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Jest pomostem, który łączy naukę z gospodarką. Instytut, kreśląc wizję przyszłości, z szacunkiem spogląda w przeszłość. Integruje tradycje naukowe z nowatorskimi rozwiązaniami. Obecny wizerunek IK i jego silna pozycja na arenie międzynarodowej jest efektem pracy pokoleń badaczy oraz doświadczonej kadry naukowej i technicznej. Świadczą o tym m.in. liczne ekspertyzy, wdrożenia i patenty oraz przyznawane nagrody krajowych i zagranicznych instytucji.
Krótki rys historyczny
Instytut kontynuuje tradycję Referatu Doświadczalnego utworzonego w 1924 roku w ówczesnym Ministerstwie Kolei Żelaznych. Jego zadaniem było przeprowadzanie badań nowych typów pojazdów trakcyjnych, przede wszystkim parowozów. W okresie do 1939 roku specjaliści Referatu zbadali kilkadziesiąt typów lokomotyw, w tym parowozu pospiesznego serii Pt31 czy parowozu o liniach opływowych serii Pm36. W roku 1934 powstało Centralne Laboratorium Badawcze PKP, utworzone w celu podniesienia i ujednolicenia jakości materiałów dostarczanych kolei. Rozwój badań kolejowych przerwała niestety II wojna światowa. Jednak już w 1945 r. Referat Doświadczalny Ministerstwa Komunikacji wznowił badania pojazdów szynowych. Rok 1951 jest znaczący w historii placówki, gdyż korzystając z istniejących zasobów badawczych utworzono wówczas Instytut Naukowo-Badawczy Kolejnictwa. Lata 80. i 90. przyniosły kolejne zmiany organizacyjne instytutu, a także wyzwania związane z transformacją ustrojową. Pod obecną nazwą Instytut Kolejnictwa funkcjonuje od 2010 r.
Aktualna działalność
Aktualnie w ramach działalności naukowej w IK są realizowane interdyscyplinarne projekty badawcze, jak również prace komercyjne dotyczące szeroko pojętego transportu szynowego. Tematyka prac badawczych dotyczy budowy i eksploatacji taboru, urządzeń sterowania ruchem kolejowym, energetyki, organizacji przewozów oraz eksploatacji.
Warto podkreślić, że instytut prowadzi również prace badawcze, które wspomagają ochronę środowiska naturalnego oraz sprzyjają dostępności transportu szynowego dla osób niepełnosprawnych. Prowadzi także prace w zakresie systemowego podejścia do bezpieczeństwa oraz potwierdzania zgodności technicznej rozwiązań dostarczanych i wykorzystywanych przez przewoźników i zarządców infrastruktury.
Infrastruktura badawcza
IK dysponuje rozbudowaną bazą laboratoryjną. W jej skład wchodzą cztery akredytowane laboratoria, wykonujące m.in.: badania w obszarze materiałów i elementów konstrukcji, badania taboru, a także badania systemów i urządzeń automatyki i telekomunikacji.
Istotnym elementem infrastruktury badawczej Instytutu jest tor doświadczalny zlokalizowany w Żmigrodzie (40 km od Wrocławia). Uruchomienie eksploatacji toru w roku 1996 było wyjątkowym wydarzeniem w historii polskiego kolejnictwa. Na torze doświadczalnym w formie pętli o długości 7,725 km prowadzone są badania taboru kolejowego i testy sprawdzające m.in. działanie urządzeń radiołączności, systemów zasilania i sterowania ruchem, wytrzymałości nawierzchni.
Kolejowe okręgi badawcze są unikatowym narzędziem badań doświadczalnych w transporcie kolejowym. Warto podkreślić, że na świecie jest tylko osiem takich obiektów badawczych.
Osiągnięcia i sukcesy
Od początku swojego istnienia IK wykonuje badania wszelkiego typu pojazdów szynowych przeznaczonych do użytkowania przez polską kolej. Większość pojazdów wyprodukowanych przez polskich producentów została zbadana i dopuszczona do eksploatacji przez tę właśnie jednostkę.
Plany na przyszłość
Transport kolejowy wykorzystuje nowoczesne technologie i ma przed sobą wiele wyzwań. Będą do nich należeć badania nowych napędów w kolejnictwie, takich jak wodór czy pojazdy elektryczno-bateryjne. Dynamicznie rozwijająca się cyfryzacja w kolejnictwie, autonomiczne pojazdy, zagadnienia przewozów intermodalnych, cyberbezpieczeństwo – to zadania na najbliższe lata dla IK.
Akredytowane laboratoria i certyfikacja
IK prowadzi procesy zarówno niezależnej oceny bezpieczeństwa, jak i oceny rozwiązań technicznych i eksploatacyjnych. Główny cel to ochrona rynku przed wyrobami stwarzającymi zagrożenie dla życia, zdrowia i środowiska oraz podnoszenie bezpieczeństwa użytkowania wyrobów, co ma szczególne znaczenie w transporcie kolejowym. Do realizacji tych zadań instytut wykorzystuje przede wszystkim własne akredytowane laboratoria badawcze.
Współpraca międzynarodowa
Instytut już od wielu lat posiada licznych zagranicznych partnerów naukowych. Ma podpisanych wiele umów bilateralnych z zagranicznymi jednostkami naukowymi. Należy także do wielu międzynarodowych organizacji i stowarzyszeń. Istotna jest jego działalność w Międzynarodowym Związku Kolei (UIC), Europejskim Stowarzyszeniu Sieci Doskonałości (EURNEX), Europejskim Komitecie Normalizacyjnym (CEN), Europejskim Komitecie Normalizacji Elektrotechniki (CENELEC) oraz współpracy europejskich jednostek certyfikujących wyroby według wymagań europejskich NBRail. Specjaliści instytutu biorą czynny udział w pracach komitetów, grup roboczych i projektowych tych organizacji.
Działalność naukowa i wydawnicza
Ważnym zadaniem instytutu jest również upowszechnianie współczesnej wiedzy. Wydaje liczne publikacje, prezentuje referaty na seminariach, konferencjach krajowych i międzynarodowych. W IK wydawany jest dwujęzyczny kwartalnik „Problemy Kolejnictwa”. Cennym dorobkiem są też monografie naukowe. Współpraca instytutu z krajowymi uczelniami technicznymi jest również bardzo ważna, a obejmuje wspólne projekty badawcze, udział profesury w pracach Rady Naukowej IK, wspieranie procesu dydaktycznego, wspólne monografie.
Wyzwania
IK wciąż się rozwija. Zwiększeniu możliwości badawczych służą dwa duże projekty nowych stanowisk badawczych i modernizacji stanowisk w laboratoriach instytutu, które są współfinansowane ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego. Duże zamierzenia dotyczą Ośrodka Eksploatacji Toru Doświadczalnego w Żmigrodzie. Obejmują one zabudowę systemu bezpiecznej kontroli jazdy pociągu ETCS poziomu 2, instalację systemu transmisji danych GSM-R, modernizację zasilania elektroenergetycznego w celu umożliwienia badań pojazdów dostosowanych do wszystkich funkcjonujących w Europie systemów zasilania, a także budowę zaplecza technicznego. Docelowo na Dolnym Śląsku ma także powstać tor badawczy przeznaczony do jazd taboru z prędkością do 200-250 km/h.
Warto podkreślić, że osiągnięcia badawczo-rozwojowe instytutu są zasługą znakomitej kadry specjalistów. Kapitał ludzki to najważniejszy czynnik sukcesu IK. Dorobek naukowy wypracowany w instytucie jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i to jest ogromny sukces jednostki.
